Senin, 13 Agustus 2018

Puisi Bali Anyar

Teges miwah Kawéntenan Puisi Bali Anyar (modéren)
             Puisi ring sastra Bali anyar (modéren) nénten ja matiosan ring puisi sané wénten ring sastra Indonésia utawi sastra-sastra saking duranagara. Santukan puisi Bali anyar (modéren) kasujatiannyané mawit saking panglingbak kasusastraan ring dura negara. Manut Tarigan (1984: 4) kruna puisi punika mawit saking basa Yunani ‘poesis’ sané mateges ‘mangripta’. Mangripta iriki mapaiketan ring sahananing rariptan sané maprakanti ring wawidangan seni. Sayan sué teges
puisiné punika sayan nguredang, sané dumun mateges mangripta (menciptakan) kasuén-suén dados sahananing pangriptan sané mapaiketan ring seni sastra utawi ngolah kruna mangda dados lengkara manut wirama (rima, irama, sajak) miwah basita paribasa (kata kiasan).
Nurgiantoro (2005: 26-27) taler maosang indik puisi wantah sahananing susastra sané madaging  kalengutan basa mangda prasida nincap molihang kalanguan (langö). Basa sané kaanggén nyurat
puisi wantah basa sané cendet, lengkarané nénten ja panjang nanging prasida ngwedar dagingdaging pikayunan sang sané nyurat. Nincapang sahananing kawigunan basa mangda jakti-jakti  ngamolihang rasa sané ngulangunin.
Panglimbak puisi Bali anyar (modéren) nénten prasida kapasahang ring kawéntenan pendidikan formal utawi sekolahan sané kawangun olih pamréntah Welandané. Para jana ring Bali sané
polih galah ngruruh kadiatmikan ring sekolah-sekolah Welanda polih paplajahan sastra modéren sané nglimbak ring Barat utawi Eropa. Sané patut titénin, kawéntenan puisi Bali anyar (modéren)
matiosan pisan ring kawéntenan puisi ring sastra Indonésia.
Yening ring sastra Indonésia, puisi sané modéren punika wantah panglimbak saking puisi Melayu tradisional utawi pantun. Matiosan pisan ring kawéntenan puisi Bali anyar (modéren) sané embas jakti-jakti saking adaptasi  puisi modéren ring Barat. Nénten wénten proses transisi sakadi ring sastra Indonesia. Puisi Bali anyar (modéren) doh mabinayan
ring puisi Bali purwa (tradisional). Yéning ring puisi Bali purwa (tradisional) wénten uger-uger sané ngiket wangun puisiné punika utawi kasengguh padalingsa, métrum, miwah guru laghu. Sang
sané jagi nyurat nénten dados lempas saking uger-uger sané sampun katami saking nguni. Nanging ring puisi Bali anyar (modéren), nénten wénten uger-uger sané ngiket wangun puisiné, sang kawi
bébas pacang ngwedar rasa.

Uger-uger ring puisi Bali purwa nénten dados lémpasin, santukan punika mapaiketan ring tembang utawi wirama sané jagi kaanggén nembangang puisiné punika. Matiosan pisan ring puisi Bali anyar (modéren) sané nénten wénten uger-ugernyané. Saking tabél ring ajeng, prasida
kacingakin pabinayan puisi Bali purwa ring puisi Bali anyar (modéren). Puniki nyihnayang, puisi Bali anyar (modéren) nénten ja turunan utawi transisi saking puisi Bali purwa (tradisional). Puisi
Bali anyar (modéren) embas saking panglimbak puisi Indonésia miwah Barat. Nanging indik daging utawi unteng pikayunan ring puisi Bali anyar (modéren) nénten ja prasida lémpas ring budaya, adat, miwah kahanan jadma Baliné.
           Puisi Bali anyar (modéren) sané kapertama embas duk warsa 1959, duk punika medal puisi sané mamurda “Basa Bali” pakardin Suntari Pr. Puisiné puniki medal ring Majalah Medan Bahasa,
No. 1, tahun 1969. Puisiné puniki katah kabaos pinaka tonggak embasnyané kahuripan puisi Bali anyar (modéren), yadiastun kantos mangkin durung tatas kauningin sapa sira sujatiné Suntari Pr.
punika.

             Ngwacén puisi nénten ja pateh sakadi ngwacén sasuratan biasa, santukan puisi punika mapaiketan sareng wirama (rima miwah irama) miwah Bait taler Larik. Sadurung ngwacén puisi mangda kauningin dumun uger-uger sané patut resepang rikalaning ngwacén puisi. Yéning sampun  ngamargiang sakadi napi sané dados uger-uger, pastika sampun ngamolihang pangrasa sané manut
daging puisi sané kawacén.
a. Wirasa utawi Interpretasi
Pinih riin sadurungé ngwacén, patut resepang dumun suksman, wirasan utawi unteng pikayuna ring  puisi sané jagi kawacén. Napiké puisi punika madaging indik kalulutan, kasengsaran, utawi sané tiosan. Yéning tan tatas uning ring suksman puisiné punika, sinah pacang sukil rikala jagi ngwetuang rasa. Kénten taler napi daging puisi punika sinah nénten
prasida kauningin olih sang sané mirengang
b. Wirama utawi olah vokal
Yéning sampun tatas uning ring wirasan puisi sané jagi kawacén, patut anutang
mangkin ring wiraman suara rikalaning ngwacén. Ngwacén puisi patut nganutin tempo, intonasi, miwah artikulasi. Tempo punika mapaiketan ring ngolah suara, ring sapunapi banban, ring sapunapi cepet, taler ring sapunapi masandekan. Intonasi punika mapaiketan ring sapunapi masuara keras, ring sapunapi masuara alon, nganutin pangrasa ring puisi
sané kawacén. Artikulasi punika mapaiketan sareng ngucapang kruna-kruna ring puisi, mangda jakti tatas nénten saru gremeng, mangdané nénten wénten iwang penampén ring sang sané mirengang santukan sang sané ngwacén nénten tatas ngucapang kruna utawi lengkara ring puisiné.
c. Semita/ Raras, Wiraga utawi gerak tubuh
Rikala ngwacén puisi, semita miwah wiragané patut anutang ring wiraman suara miwah ring wirasan puisiné sané kawacén. Yéning suksman puisiné indik kasengsaran, patut wiraman suara, semita miwah wiragané mangda anut sakadi anak kasengsaran. Yéning sampun asapunika sinah prasida papacan puisiné pangus, lengut tur nglangenin.
d. Wates Lengkara
Mangda jakti tatuek babosan utawi unteng pikayun sané wénten sajeroning puisi,
patut tatasang ugi ring dija patutné babaosané/papacané majanggelan utawi mararian.
Sajabaning punika rikala majanggelan sang ngwacén polih mangsengan (ngatur napas).

Tidak ada komentar:

Posting Komentar