Senin, 13 Agustus 2018

Kruna Satma

Om swastyastu ida dané sane wangiang titiang. Galah becik sekadi mangkin titiqng ngicen indik kruna satma. Nenten malih akeh titiang mabaos kangin kauh.
Durusang cingak ring sor puniki.


Kruna Satma inggih punika angkepan kalih kruna utawi lintang sané suksman ipun asiki. Kruna Satma mawit saking kruna ([sa-] + Atma) sané madrué pangertian pinaka “kata senyawa utawi kata majemuk”. Kruna Satma punika kapalih dados tigang soroh , inggih punika :
 Kruna-kruna sane ngawangun Kruna Satma punika madrué kadudukan setara,
Kruna Satma/Kata Majemuk Bali Inggih punika angkepan kalih kruna sane ngawetuang arti asiki

Sane nyinahang kruna satma ;
Genah aksara punika tusing dados silurang,
Tan dados kaselagin antuk kruna-kruna tiosan,
Kruna kakalih sane maarti asiki.

Kruna satma kapalih dados tigang soroh luirnyane:       


1. Kruna Satma Papadan
Kruna Satma papadan kapalih malih dados kalih soroh inggih punika:
* Kruna Satma Papadan Matungkalik
 Conto :
• Mémé Bapa
• Peteng lemah
• Daa teruna
• Tua bajang
• Tegeh éndéP
* Kruna Satma Papadan Ngerasang Arti
 Conto :
• Kuning-gading
• Barak biing
• Olas Asih
• Alus banban
• Mas manik
2.  Kruna SatmaTan Papadan
Inggih punika Kruna Satmasané kawangun antuk kalih kruna, nanging salah sinunggil
kruna pinaka unteng, sané lianan pinaka katrangan.
* Kruna kapertama dados unteng, upami :
• Gedang rénténg
• Galang kangin
• Tiing buluh
• Biu Batu
• Kacang Léntor
* Kruna kaping kalih dados unteng, upami :
• Kali yuga
• Dirgha yusa
• Kertha raharja
3. Kruna Satma sané nganggén kruna tawah
Inggih punika Kruna Satma sané kawangun antuk kalih kruna, nanging wantah salah sinunggil krunannyané madué arti, yéning sampun kangkepang ring
unteng ipun.
• Selem ngotngot   
• Badeng ngiet
• Tegeh ngalik
• Putih ngemplak
• Peluh pidit




Wacana madaging kruna satma
               Nyama Tugelan
Ngranjing ring sisi kelod bongkol bukit buung, pemarginé sada alon yéning nglinggihin sepeda motor riantukan marginé kari aspal kelas tiga, sané
linggah marginé  wantah ameter tengah ngamenékan ring tepining réjéng sané dalem, kéwala katon asri les.com
alas jati ring sornyané napi malih ri sedeng galang  kangin jagaté, makada alanglang kalanguan yening ngatonang antuk tegeh édepnyan pucuk-pucuk tetaruan saking kadohan. Irika yan sampun tiba ring tenganing bukit nglintangin punyan  kepah sané tegehn galik, yan inargamayang sakadi datuning sarwa tumuwuh ring bukité punika sané ring tepining réjéng taler tumbuh alingsehan tiing buluh sané
makada renteb taler genahé irika.
             Ring sor réjéng sisi kangin wénten genah dangsah katambakin antuk batu gede di sisi balér réjéngé, irika sampun padunungan ipun Mén Lampu sareng Pan Lampu, kasarengan antuk makakalih pianakipuné Wayan Giri lan Kadek Ambara. Wiakti tiosan ring saderana kahuripannyané ring bangkiang bukité, padununganipuné taler kaitehin antuk taru majegau sané miik ngalub,  ngenter kaasrian genah padununganipuné.
           Wayan Giri lan Kadek Ambara mula jemet magaé , kéwala Kadek Ambara sangkaning salah pergaulan satata ngusak-asik kahuripan Pan Lampuné, bikasné sané alep di kari trunané mauwah dados bringas sangkaning pangaruh obat-obatan terlarang. Béh sawiakti sungsut pakurenané Pan Lampu sareng Mén Lampu. Sakéwala nyama tugelan Kadek Ambara, sané kelihan Wayan Giri, nika banget sané tunasang sareng reramané mangda ngelidin cara bikas adiné.
           Inget Wayang Giri satata ring pitutur mémé bapané ”patilesang déwéké lacur”, Ulian lacuré lek ngaba padéwékané, ento makrana ia makisid uli désané, ngungsi di padunungané sané sepi. Mangkin sampun madan menék truna, tuah sangkaning panugrahan Widhi, ipun saja gobanne
bagus genjing, alisné madon intaran, apa buin pangadegannnyané gedé ganggas, masaih ajak kulitne ane kuning gading, kaadungang ajak bokné ané demdem samah, apa buin kenyunganné nyunyur manis, sing tuara dadi ibuk anak luh di désané mangenehang napi malih ri kala mabebaosan , alus banban tuturané sané kasangga ringgitan lesung pipinyané.
              Yadiapin ipun suud masekolah sangkaning tan wénten prabéa, kéwala Wayan Giri, akéh madué timpal ring désa. Ulian bikasné ané olas asih, lan olas papa manyama braya, aget lacur wénten sodagar kopra sané mawasta Gung Manik sané nudukipun anggéna pegawai , kasuén-suén sakolahanga Wayan Giri punika nyantos dados pengusaha eksportir kayu Majegau didesané.
                                 Karipta olih:
                            Aryya Paduhungan


Wantah asapunika dumun indik kruna satma sane prasida aturang titiang. Kaping ungkur puputang titiang antuk parama santih.
Om santih, santih, santih om


3 komentar: