Senin, 15 Oktober 2018

Wacana madaging kruna satma

Kruna Satma inggih punika angkepan kalih kruna utawi lintang sané suksman ipun
asiki. Kruna Satma (kruna mangkep, kruna dwi bina lingga eka sruti) utawi kata majemuk (BI)
inggih ipun gabungan kruna-kruna sané madué arti asiki. Kruna satma inggih punika kruna
sané madué arti soang-soang, nanging yen kasikiang pacang madué arti wantah asiki. Ring
kruna satma puniki wénten cihnanyané minakadi genah aksara punika nénten dados silurang,
nénten dados kaselagin antuk kruna-kruna sané tiosan miwah kruna sané kakalih madué arti
asiki. Kruna Satma mawit saking kruna (sa + atma) sané madrué artos pinaka “kata senyawa
utawi kata majemuk”.
Upama: kruna sapu jangkepang sareng kruna tangan pacang marupa saputangan. Artin sapu
miwah tangan ring saputangan sampun matiosan, awinan sampun mateges asiki.

* Soroh Wangun Kruna Satma
Kruna satma manut wangunnyané kabinayang kruna-kruna sané ngawangun kruna
satma punika madrué kadudukan setara, sané malinggih pateh nénten saling nyinahang. Kruna
Satma punika kapalih dados tigang soroh, inggih punika:
1) Kruna Satma Papadan (Kata Majemuk Setara)
Inggih punika: kruna-kruna sané ngawangun kruna satma punika madrué kadudukan
setara, nénten saling nyinahang.
Kruna Satma papadan kapalih malih dados kalih soroh inggih punika:
a. Kruna Satma Papadan Matungkalik
Conto:
- mémé bapa
- peteng lemah
- tegeh éndép
- daa teruna
- tua bajang
b. Kruna Satma Papadan Ngerasang Arti
Conto:
- berag tégrég
- putih sentak
- mas manik
- selem denges
- kuning gading
2) Kruna Satma Tan Papadan (kata majemuk tidak setara)
Inggih punika: silih tunggil kruna punika marupa katerangan utawi nerangang krunakruna lianan.
Kruna satma tan papadan (tak setara) kepah dados kalih, inggih punika:
1. Wénten sané kasurat atep.
upami : matanai, jebogarum, suargaloka, msl.
2. Wénten sané kasurat palas.
upami : biu batu, kacang lindung, uyah areng, msl.
3) Kruna Satma sané nganggén Kruna Tawah
Inggih punika: kruna satma sané silih tunggil kruna-kruna punika prasida  ngwangun arti
yéning sampun kajangkepan ring kruna.
Conto:
- selem ngotngot
- badeng ngiet
- tegeh ngalik
- putih ngemplak



Matilesang Déwék
Ring tepi désa ring betén punyan binginé sané tegeh ngolét irika wénten anak jenek,
mémé bapa sareng pianak adiri. Ulian tiwas nékték lek makta padéwékané, punika mawinan
ipun sareng tiga matilar saking désané, ngungsi ring padukuhan sané sepi dingklik. I Sadu
Angga sapunika wastannyané, wantah pianak I Sandiara sareng Mén Sundari sané sabilang
rahina wantah dados pangangon banteng.
I Sadu Angga sané mangkin sampun menék truna, sayuwakti rupan ipuné bagus genjing,
napi malih pangadegannnyané gedé ganggas, masaih sareng kulitnyané sané kuning gading,
kadungang sareng boknyané sané demdem samah, napi malih kenyungannyané nyunyur
manis, nénten tuara ibuk anak luh ring désané mangenehang. Yadiastun ipun anak tiwas,
nanging I Sadu Angga akéh madué timpal ring désané, riantukan tingkahnyané sané olas asih,
miwah olas papa manyama braya, aget lacur ida anaké ngorin ipun dados dados tukang angon.
 Yadiastun ipun nénten madué artha brana marupa pis bolong miwah sané lianan, nanging
manah ipun luihan ring mas manik, duaning dija ja ipun melali ipun setata eling ring tutur  mémé-bapanné mangda setata matilesang déwék dados jatma tiwas, mangda kadi sunaran matan ai sané setata ngawinang galang kangin nyabran rahina.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar